بدان که از جمله سنتهای مؤکد بعد از هر نماز، سجده شکر است. و فضایل این سجده در احادیث بسیار است. حتی آن که به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام منقول است که: دو سجده شکر واجب است بر هر مسلمانی. نماز خود را به آن تمام می‌کنی، و خداوند خود را خشنود می گردانی، و ملائکه را به عجب می آوری. به درستی که بنده ای که نماز می کند و بعد از آن سجده شکر به جا می آورد، حق تعالی حجاب از میان بنده و ملائکه برمی دارد و می فرماید که: ای ملائکه نظر کنید به بنده من که فرض مرا ادا کرد، و عهد مرا تمام کرد. بعد از آن شکر نعمت مرا به جا می آورد. ای ملائکه چه ثواب او را نزد من هست؟ ملائکه می گویند که: پروردگارا رحمت خود را شامل حال او گردان. باز می فرماید که: دیگرچه چیز به او عطا کنم؟ می گویند که: پروردگارا بهشت خود را به او عطا کن. باز می فرماید که: دیگر چه چیز به او کرامت فرمایم؟ می گویند که: امور او را کفایت کن. و همچنین حق تعالی سؤال می نماید و ملائکه جواب می گویند، تا آن که هیچ چیز نمی ماند که علم ملائکه به او احاطه کند مگر آن که آن را می گویند.

باز چون حق تعالی سؤال می نماید ایشان می گویند که: پروردگارا علم ما به زیاده از این احاطه نکرده است. پس حق تعالی فرماید که: من شکر او می کنم چنان که او شکر من کرد، و روی فضل و احسان خود را به سوی او می دارم، و او را در مراتب معرفت خود کامل می گردانم. و به سندهای معتبر از حضرت امام جعفر صادق و امام محمد باقر صلوات الله علیهما منقول است که: حق - سبحانه و تعالی - به حضرت موسی علیه السلام خطاب فرمود که: ای موسی می دانی که چرا تو را از میان بندگان خود برگزیدم و کلیمخود کردانیدم؟ گفت: نه ای پروردگار من. خطاب رسید که: من چون نظر کردم، نفس تو را نزد بندگی خود از همه کس ذلیلتر یافتم. هرگاه که از نماز فارغ می شوی دو طرف روی خود را نزد من بر خاک می گذاری. پس حضرت موسی به سجده درآمد و پهلوهای روی خود را از روی تذلل بر خاک مالید نزد پروردگار خود. حف تعالی به او وحی فرمود که: سر بردار - ای موسی - و دست خود را بر موضع سجود بمال و بر رو و بر بدن خود بمال که باعث ایمنی تو می گردد از هر بلایی و دردی و آفتی. و بدان که اقل سجده شکر آن است که سر به سجده گذارد و سه مرتبه بگوید: شکرا لله. چنانچه از حضرت امام رضا علیه السلام منقول است. و ایضا از آن حضرت منقول است که: صد مرتبه عفوا بگوید، یا صد مرتبه شکرا. و اگر در سجده اول صد مرتبه عفوا یا العفو العفو بگوید، و بعد از آن جانب راست را بر زمین گذارد و هر دعا و ذکری که داند بخواند - مثل یا الله یا رباه یا سیداه - و همچنین پهلوی چپ رو را بر زمین گذارد و چنین دعایی یا ذکری بخواند، پس بار دیگر پیشانی را بر زمین گذارد و صد مرتبه شکرا شکرا بگوید، خوب است. و در این سجده برخلاف سجده های نماز، سنت است که دستها را بر زمین بخواباند، و سینه و شکم را به زمین برساند. و ایضا مستحب است که حاجات خود و برادران مؤمن خود را طلب نماید، و در تضرع و زاری و مناجات تقصیر ننماید و بسیار طول بدهد.

چنان که در احادیث معتبره وارد شده است که: بنده در هیچ حالت، قرب او به خدا زیاده نیست از حالتی که در سجود گریان باشد. و ائمه ما صلوات الله علیهم سجده های بسیار طولانی به جا می آورده اند خصوصا حضرت امام موسی کاظم صلوات الله علیه که بعد از نماز صبح به سجده می رقته اند و روز که بلند می شده است سر از سجده برمی داشته اند، و اگر در حالی بوده اند که مشغول هدایت خلق نمی توانسته اند شد، اکثر احوال در سجده مشغول مناجات بوده اند. و همچنین اصحاب کبار ایشان این طریقه را داشته اند حتی آن که نقل کرده اند که بعضی از ایشان آنقدر طول می داده اند سجده را که مرغ در پشت ایشان آشیانه می گذاشته. و دعاهای سجده از اهل بیت صلوات الله علیهم بسیار منقول است و این کتاب گنجایش ذکر آنها ندارد. و بهترین آنها آن است که کلینی به سند حَسَن روایت کرده است که عبدالله بن جُندَب از حضرت امام موسی کاظم علیه السلام سؤال نمود از دعایی که در سجده شکر بخواند. حضرت قرمود که: چون به سجده می روی بگو: اللهم انی أشهدک و أشهد ملائکتک و أنبیائک و رسلک و جمیع خلقک أنک الله ربی، و الاسلام دینی، و محمدا نبیی، و علیا و الحسن و الحسین و علی بن الحسین و محمد بن علی و جعفر بن محمد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمد بن علی و علی بن محمد و الحسن بن علی و الحجه بن الحسن أئمتی. بهم أتولی و من أعدائهم أتبرأ. پس بگو:

اللهم انی أنشدک دم المظلوم، سه مرتبه اللهم انی أنشدک بایوائک علی نفسک لأعدائک لتهلکنهم بأیدینا و أیدی المؤمنین. اللهم انی أنشدک بایوائک علی نفسک لأولیائک لتظفرنهم بعدوک و عدوهم، أن تصلی علی محمد و علی المستحفظین من ءال محمد، سه مرتبه. و بگو اللهم انی أسئلک الیسر بعد العسر، سه مرتبه. بعد از آن پهلوی راست رو را بر زمین می گذاری و می گویی: یاکهفی حین تعیینی المذاهب و تضیق علی الأرض بما رحبت. و یا باری خلقی رحمه بی و کنت عن خلقی غنیا. صل علی محمد و علی المستحفظین من ءال محمد، سه مرتبه. پس چانب چپ رو را بر زمین می گذاری و می گویی: یا مذل کل جبار و یا معز کل ذلیل! قد و عزتک بلغ بی مجهودی، سه مرتبه. پس بار دیگر سر را به سجده می گذاری و صد مرتبه می گویی: شکرا شکرا. و در روایت دیگر وارد شده است: که حضرت امام موسی صلوات الله علیه در سجده اول هزار مرتبه العفو العفو فرمودند.

و در حدیث دیگر وارد شده است که: آن حضرت در سجود این دعا می خواندند: أعوذ بک من نار حرها لا یطفی. و أعوذ بک من نار جدیدها لا یبلی. و أعوذ بک من نار عطشانها لا یروی. و أعوذ بک من نار مسلوبها لا یکسی. و در حدیث دیگر مروی است که حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه در سجده این دعا می خواندند: ارحم ذلی بین یدیک، و تضرعی الیک، و وحشتی من الناس، و أنسی بک یا کریم.

برگرفته از کتاب عین الحیات علامه مجلسی ره