بدان که در حرمت غیبت مسلمانان در میان علما خلافی نیست. و آیه و احادیث متواتره بر حرمت آن دلالت دارد. و ظاهر بعضی از احادیث آن است که از جمله گناهان کبیره است. و جمعی از علما نیز کبیره می دانند. و ظاهر این حدیث شریف که حضرت فرمود که از زنا بدتر است، دلالت می کند بر آن که از اکبر کبایر است و از جمیع گناهان شیوعش بیشتر است.
زیرا که صفات ذمیمه ای که باعث غیبت می باشد، از حسد و کینه و عداوت، در اکثر خلق بر وجه کمال می باشد و خصوصیتی به پیر و جوان، و عالم و جاهل، و وضیع و شریف ندارد. چه، ظاهر است که هر کس را دشمنی و همچشمی و همکاری می باشد. و مانعی که در گناهان دیگر می باشد در اینجا نیست زیرا که مانع اکثر ناس در عدم ارتکاب گناهان، یا قباحت عرفی است یا عدم قدرت. و در این گناه، قباحت بالکلیه برطرف شده است بلکه یک جزو از اجزای استعداد در این زمانها این است که کسی خوش نقل و شیرین زبان و چرب و نرم باشد و غیبت را بر وجه کمال تواند کرد. و ایضا شیطان لباسها برای تجویز این عمل پیدا کرده است که اهل علم و صلاح در آن لباسها پخته و ناصحانه و مشققانه غیبت می کنند از روی نهایت محبت و دینداری و خداترسی. و عدم قدرت نیز در این کناه نیست زیرا که احتیاج به زری و پولی و مُعینی و آلتی ندارد، و سخن گفتن در نهایت آسانی است. و به این سببها شیوعش از جمیع گناهان بیشتر است، با آن که تهدید و تحذیر در این گناه زیاده از گناهان دیگر وارد شده است. چنانچه حق تعالی فرموده است که: یا أیها الذین ءامنوا اجتنبوا کثیرا من الظن. ان بعض الظن اثم. و لا تجسسوا و لا یغتب بعضکم بعضا. أیحب أحدکم أن یأکل لحم أخیه میتا فکرهتموه. و اتقوا الله ان الله تواب رحیم: ای گروه مؤمنان اجتناب نمایید و ترک کنید بسیاری از گمانها را. به درستی که بعضی از گمانها گناه است. و تجسس و تفحص عیبهای مردم مکنید. و غیبت نکنید بعضی از شما بعضی را (یعنی یکدیگر را غیبت مکنید و به بدی یاد مکنید). آیا دوست می دارد احدی از شما که گوشت مرده برادر مؤمن خود را بخورد؟ پس به تحقیق از خوردن گوشت مرده برادر خود کراهت دارید. (پس، از غیبت نیز کراهت داشته باشید که در آن مرتبه است.) و بترسید و بپرهیزید از عقوبات الهی. به درستی که حق تعالی بسیار قبول کننده توبه هاست، و بسیار مهربان است (به بندگان). و به سند معثبر از حضرث صادق علیه السلام منقول است که: هر که بگوید در شأن مؤمنی چیزی را که چشمهایش دیده باشد و گوشهایش شنیده باشد، پس او داخل است در آن جماعت که حق تعالی در مذمت ایشان فرموده است که: ان الذین یحبون أن تشیع الفاحشه فی الذین ءامنوا لهم عذاب ألیم. یعنی: آنان که دوست می دارند که فاش شود خصلتهای بد و عیبها در شأن جماعتی که ایمان آورده اند، مر ایشان راست عذابی دردناک.
و در حدیث دیگر فرمود که: حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود که: غیبت، دین مرد مسلمان را تندتر و زودتر فاسد می کند از خوره ای که در اندرون آدمی به هم رسد. و فرمود که: نشستن در مسجد برای انتظار نماز عبادت است، مادام که غیبت مسلمانی نکنند. و به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام منقول است که: هر که روایت کند بر مؤمنی روایتی که خواهد در آن نقل، عیب او را ظاهر گرداند و مروتش را درهم شکند که از دیده های مردم او را بیندازد، خدا او را از ولایت خود بیرون کند و به ولایت شیطان داخل کند. پس شیطان او را قبول نکند. یعنی خدا او را دوست ندارد و یاری نکند، و او را به شیطان واگذارد. و در روایت دیگر منقول است که: از آن حضرت پرسیدند از تفسیر این حدیث که: حضرت پیغمبر صلی الله علیه و آله فرمود که: عورت مؤمن بر مؤمن حرام است. فرمود که: مراد آن نیست که عورت ظاهرش را ببینی. بلکه مراد آن است که سِرش را فاش کنی و عیبش را تفحص کنی و نقل کنی و او را رسوا کنی. و به سند معتبراز حضرت رسول صلی الله علیه و آله منقول است که: هر که ایمان به خدا و روز قیامت داشته باشد، ننشیند در مجلسی که در آن مجلس امامی را دشنام دهند یا مسلمانی را غیبت کنند. و در حدیث دیگر فرمود که: هر که مسلمانی را غیبت کند روزه اش باطل می شود، و وضویش می شکند، و در قیامت از او گندی ظاهر خواهد شد بدتر از گند مردار، که اهل محشر همه از گند او متأذی شوند. و اگر پیش از توبه بمیرد مرده خواهد بود برحالتی که حلال داند چیزی را که خدا حرام کرده است. و فرمود که: هر که تطول و احسان کند بر برادر مؤمنش در غیبتی که بشنود که در مجلسی که او را می کنند، به این که مانع شود و رد آن غیبت کند، حق تعالی از او هزار نوع از بدی را در دنیا و آخرت دفع کند؛ و اگر رد نکند و حال آن که قادر بر رد باشد، مثل گناه آن غیبت کننده بر او لازم شود هفتاد مرتبه.
بدان که باطل شدن روزه و وضو را حمل بر این کرده اند که کمال روزه و وضویش زایل می شود، نه این که باید قضا یا اعاده کردن. و به سند صحیح دیگر از آن حضرت منقول است که: سزاوارترین مردم به گناهکار بودن، سفیه بی خردی است که غیبت مسلمانان کند. و ذلیلترین مردم کسی است که مردم را خوار کند. و به سند معتبر منقول است که: شخصی به حضرت علی بن الحسین صلوات الله علیه کفت که: فلان شخص شما را نسبت می دهد به این که گمراهید و صاحب بدعتید. حضرت فرمود که: حف همنشینی آن شخص را رعایت نکردی که سخن او را به ما نقل کردی. و حق ما را رعایت نکردی که از برادر ما چیزی به ما نقل کردی که ما نمی دانستیم. به درستی که مرگ، همه را درخواهد یافت، و در روز بَعث همه در یک جا حاضر خواهیم شد، و وعده گاه همه قیامت است، و خدا در میان همه حکم خواهد کرد. و زینهار که احتراز کن از غیبت که آن نانخورش سگان جهنم است. و بدان که کسی که ذکر عیوب مردم بسیار می کند، این بسیار گفتن گواهی می دهد که در او عیب بسیار هست.
و به سند معتبر منقول است از عَلقَمه که: عرض کردم به خدمت حضرت صادق علیه السلام که: یابن رسول الله بفرما که کیست که گواهیش را قبول می توان کرد، و کیست که گواهیش را قبول نمی توان کرد. حضرت فرمودند که: ای علقمه هر که بر فطرت اسلام باشد گواهیش جایز و مقبول است. گفتم که: قبول می توان کرد شهادت کسی را که گناهان کند؟ فرمود که: ای علقمه اگر شهادت آنها را قبول نتوان کرد پس قبول نمی توان کرد مگر شهادت پیغمبران و اوصیای ایشان را، زیرا که ایشان معصوم اند و بس، نه سایر خلق. پس هر که را به چشم خود نبینی که گناهی می کند و دو گواه بر او شهادت ندهند که گناهی کرده است او از اهل عدالت و ستر است و گواهیش مقبول است هرچند در واقع گناهکار باشد؛ و هر که او را غیبت کند بر گناههای مخفی او، از ولایت خدا بیرون است و در ولایت شیطان داخل است. و به تحقیق که پدرم روایت نمود از پدرانش که حضرت رسول صلیالله علیه و آله فرمود که: هر که غیبت مؤمنی کند به خصلتی که در او باشد، خدا در میان ایشان در بهشت هرگز چمع نکند. و هرکه غیبت کند مؤمنی را به خصلتی که در او نباشد، عصمت ایمانی از میان ایشان منقطع گردد و آن که غیبت کرده است در آتش باشد همیشه، و بد جایگاهی است جایگاه او. و به سند دیگر منقول است که: حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه به نوف بکالی فرمود که: اجتناب کن از غیبت که نانخورش سگان جهنم است. بعد از آن فرمود که: ای نوف دروغ می گوید کسی که گمان می کند که او از حلال متولد شده است و گوشت مردم را به غیبت می خورد. و به سند صحیح از حضرت صادق علیه السلام منقول است که فرمود که: غیبت مکن که چون غیبت مردم می کنی تو را غیبت می کنند. و از برای برادر مؤمن خود گوی مکن که خود در آن گو می افتی. و هر کار که می کنی با مردم، جزای خود را می یابی. و در حدیث دیگر منقول است که: از صفات منافقان آن است که اگر مخالفت ایشان می کنی تو را غیبت می کنند.
و به سند معتبر از حضرت رسول صلی الله علیه و آله منقول است که: روزه دار در عبادت خداست مادام که غیبت مسلمانی نکند. و به سند معتبر دیگر از آن حضرت منقولاست که: کسی که برادر مؤمنش را روبه رو مدح کوید و در پشت سرش غیبت او کند عصمت ایمانی از میان ایشان برطرف می شود. و به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام منقول است که: هر که غیبت کند برادر مؤمن خود را بی آن که عداوتی در میان ایشان باشد، پس شیطان در نطفه او شریک بوده است. و به سند معتبر از حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه منقول است که: زینهار که اجتناب نمایید از غیبت مسلمان. به درستی که مسلمان غیبت برادر مسلمان خود نمی کند و حال آن که خدا در قرآن او را نهی فرموده است. و فرمود که: هر که بگوید از برای مؤمنی سخنی که خواهد که مروت و قدر او را درهم شکند خدا او را حبس کند در طینت خَبال (یعنی در جایی که چرک و ریم فرجهای زناکاران در آنجا جمع می شود) تا از عهده آن سخن بیرون آید. و به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام منقول است که: حق تعالی دشمن می دارد خانه پرگوشت را و گوشت فربه را. بعضی از اصحاب عرض کردند که: یابن رسول الله مادوست می داریم گوشت را، و خانه های ما از گوشت خالی نمی باشد. حضرت فرمود که: آن که مراد نیست که فهمیدی. مراد از خانه پرگوشت خانه ای است که در آن خانه گوشتهای مردم را به غیبت می خورند، و گوشت فربه صاحب تجبر متکبری است که در راه رفتن خُیلا و تکبر کند. و به سند معتبر از حضرت رسول صلی الله علیه و آله منقول است که: بپرهیزید از گمان بد به مردم بردن.به درستی که گمان بد بدترین دروغهاست. و برادران باشید در راه خدا چنانچه خدا شما را به آن امر فرموده است. و به لقبهای بد یکدیگررا یاد مکنید، و تجسس و تفحص عیبهای مردم مکنید، و فحش به یکدیگر مگویید، و غیبت یکدیگر مکنید، و منازعه مکنید، و دشمنی مکنید، و حسد یکدیگر را مبرید؛ به درستی که حسد ایمان را می خورد چنانچه آتش هیزم خشک را می خورد. و به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام منقول است که: یاد کنید برادر مؤمن خود را در هنگامی که از شما غایب باشد، به احسن وجوهی که می خواهید که او شما را به آن وجه یاد کند در وقتی که شما از او غایب باشید. و در حدیت دیگر فرمود که: هیچ ورعی نافعتر نیست از اجتناب کردن از محارم الهی، و خود را بازداشتن از آزار مسلمانان و غیبت ایشان. و در حدیث دیگر منقول است که: حق تعالی وحی فرمود به حضرت موسی بن عمران علی نبینا و آله و علیه السلام که: صاحب غیبت اگر توبه کند آخر کسی خواهد بود که داخل بهشت شود؛ و اگر توبه نکند اول کسی خواهد بود که داخل جهنم شود. و به سند معتبر از حضرت رسول صلی الله علیه و آله منقول است که: چهار کس اند که آزار می رسانند به اهل جهنم با آزاری که خود دارند، و از حمیم جهنم به خورد ایشان می دهند، و واویلاه و واثبوراه فریاد می کنند، و اهل جهنم بعضی به بعضی می گویند که: چرا این چهار طایفه ما را آزار می کنند با آزاری که خود داریم.
یکی از ایشان شخصی است که در تابوتی از آتش آویخته است؛ و یکی شخصی است که امعایش رااز اندرونش می کشند؛ و یکی شخصی است که چرک و خون از دهانش جاری است؛ و یکی شخصی است که گوشت خود را می خورد.
پس، از حال صاحب تابوت می پرسند که: این بدبخت چرا این فدر آزارش به ما می رسد؟ می گویند که: او مرده بود و مالهای مردم در گردنش بود و چیزی هم از او نمانده بود که حق مردم را ادا کنند. بعد از آن می پرسند از حال کسی که امعایش را می کشند. می گویند که: پروا نمی کرد از بول به هر جای بدنش که می رسید. پس می پرسند از حال کسی که از دهانش چرک و خون جاری است. می گویند که: او نظر می کرد و هر سخن بدی که از مردم می شنید نقل می کرد و به ایشان نسبت می داد. بعد از آن می پرسند از حال کسی که گوشت خود را می خورد که: این بدبخت چرا آزارش به ما می رسد با آزاری که ما خود داریم؟ می گویند که: این گوشت مردم را به غیبت می خورد و سخن چینی می کرد. و احادیث در این باب بسیار است، ما به نقل احادیثی که سندش معتبر بود اکتفا نمودیم.
برگرفته از کتاب عین الحیات علامه مجلسی ره
